Internet, Yeteeer!

Yahu yeter, bunald²m art²k. Herkes Internet'ten ne kadar fazla s÷z ediyor; ne kadar da τok Internet hakk²nda ahkam kesiyor. ▌ki ay Internet'te dola■an herkes kendini i■in uzman² saymaya ba■lad². Gazeteler minicik reklama milyonlar al²rken, Internet'e koca koca sayfalar ay²r²yor. Teknolojinin geli■imiyle Internet e■ anlaml² say²lamaya ba■lad². Bir yandan da, sadece Internet'le ilgili konferanslar ve seminerler dⁿzenleniyor. Nisan ay²nda ortal²≡² Internet'le ilgili dergiler bast². Bilenin de bilmeyenin de yeni oyunca≡² Internet fazlas²yla ilgi τekiyor anlayaca≡²n²z. Bu arada ben de, y²llard²r Internet'le ilgili yaz²p τizmeme ra≡men nedense sinir oluyorum bu konunun bu kadar τeki■tirilmesine. Daha ÷nce sosyal etkileri bu kadar bⁿyⁿk olan hiτbir ÷nemli teknolojik geli■me olmam²■ gibi, varsa yoksa Internet tart²■²l²yor. Peki, ben niye bu ilgiden rahats²z²m acaba? Asl²nda tam olarak ben de bilemiyorum. Belki kendimce biraz olsun bildi≡imi sand²≡²m bir konuda ÷nⁿne gelenin fikir beyan etmesini τekemiyor olabilirim. Beyan edilen fikirler do≡ru olsa iτim yanmayacak, ama ipe sapa gelmez s÷zler edilince ben de τ²≡²r²mdan τ²k²yorum; b÷yle yaz²lar yazmaya giri■iyorum. Nedir bu Internet'i bu kadar dayan²lmaz yapan acaba? ▌nsandaki ileti■im kurma ve fiziksel s²n²rlar² a■ma iste≡i san²r²m Internet'i τekici k²l²yor. Bunu anlayabiliyorum. Peki herkese Internet hakk²nda yorum yapabilece≡i hissini veren ne? Yorum yapmak herkesin hakk² asl²nda. Internet'i kullanan ve kullanmayan herkesin fikirleri de≡erli. Yanl²■ olan her yorum yapan²n konunun uzman² gibi ortaya at²lmas²; gazete ve dergilerde bir bilirki■i edas²yla hatal² bilgiler vermeleri [1]. ▌τki masalar²nda ⁿlke kurtaran kⁿltⁿrⁿmⁿz zaten buna al²■²k m²? Yoksa bu konu τok basit, sosyal etkileri de τok ortada da ben mi g÷remiyorum? Her neyse, bu ilgiyi τ÷zmeye τal²■mak bo■una, belli ki bu i■ beni a■²yor. ▌yisi mi, son zamanlarda Internet'le ilgili kesilen ahkamlar²n ⁿzerine bir de ben ahkam keseyim. ▌■te ba■l²yor, yine Internet kar■²n²zda:

Internet konusunda at²p tutma yetkesini kendisinde en fazla g÷ren topluluk san²r²m gazeteciler. Malum, Internet'in bir tⁿr yay²nc²l²k taraf² var, o halde bu i■i bildikleri iτin kolayl²kla uyum sa≡layabilirler. San²r²m gazetelerimiz Internet'e bu nedenle bol bol yer veriyor. Gazetelerin Internet'e ayr²lm²■ sayfalar²nda, ne i■imize yarayaca≡² belli olmayan, ▌ngiliz Kraliyet ailesinin web sayfas²n²n adresi gibi ilgisiz bir sⁿrⁿ konuda Internet'teki adresler veriliyor, buralardan nas²l bilgi alabilece≡imiz yaz²yor. Sanki gazeteler y²llardan beri bilgi kaynaklar²n² tan²t²rlarm²■ da Internet τ²k²nca oradaki bilgi kaynaklar²na da yer vermek do≡alm²■ gibi. Asl²nda bu duruma hiτ k²zm²yorum, τⁿnkⁿ Internet'in Tⁿrkiye'de yayg²nla■mas²n² sa≡l²yor. B÷ylece ilgisi[2] olan olmayan Internet'e ba≡lanmak ya da bir web sitesi aτmak gibi dertlere dⁿ■ⁿyor. Gazetelerin Internet sayfalar²ndan ba■ka bir de teknoloji avukatlar² var. K÷■e yazarlar²ndan bir k²sm² ayn² zamanda teknoloji avukatlar². Hani her k÷■e yazar²n²n bir tak²nt²s² vard²r: Kimi kad²nlar²n toplumsal durumuna takm²■t²r, kimi ⁿlkemizde d÷nen kirli i■lere el atar, kimi halk²n dⁿzeyine inmek - neden iniyorsak - derdindedir. ▌■te bir k²s²m yazar da teknoloji avukatl²≡²n² boynunun borcu olarak g÷rⁿr. Son τ²kan Internet dergilerinin biri olan inter.net.work isimli dergide, Yeni Yⁿzy²l gazetesinin k÷■e yazar², yeni teknolojilerin tan²t²c²s² Murat Birsel'le bir s÷yle■i vard². Murat Bey'in teknolojiyle ilgisine en τarp²c² biτimde Windows 95'in piyasaya τ²kt²≡² gⁿn ATV'deki haber ku■a≡²nda tan²k olmu■tuk. Kendisi, Windows 95'in yeniliklerini tan²tm²■, bu teknolojik geli■imin ÷nemini vurgulam²■t². Hatta kolundaki, bilgisayardan randevular² okuyan ÷zel saatini bile tan²tmaktan geri kalmam²■t². Bu s÷yle■isinde de Internet'le ilgili g÷rⁿ■lerini bizlere sunuyor. Bak²n ne demi■ Murat Birsel: "à mesela ODT▄ parasal durumu yⁿzⁿnden kitap alam²yordu. 1990'²n bir d÷neminde kitap al²m² durdu. Bu felaket bir ■eydi. Ama ■imdi atlat²lm²■ durumda. ▌■te teknoloji burada τ÷zⁿm yarat²yor. ╟ⁿnkⁿ Internet'le art²k her bilgiye, her kitaba ula■mak mⁿmkⁿn. Internet b÷yle inan²lmaz bir a≡ oldu." Internet'le ilgili b÷yle yorumlar yap²l²nca τok ⁿzⁿlⁿyorum, hatta bir yak²n²ma kⁿfⁿr etmi■ler gibi iτerliyorum. Olacak ■ey de≡il, Internet nas²l bir ⁿniversite kⁿtⁿphanesinin kitap sorununu τ÷zebilir? Gⁿnde iki saati Internet'in ba■²nda geτen bir insan, her kitab²n Internet'te oldu≡unu nas²l s÷yleyebilir? Say²n Birsel'e kalsa Internet'te her ■ey oldu≡undan ⁿniversite iτin yerle■ke (kampⁿs) kurmaya bile gerek yok. Her tⁿrlⁿ bilginin Internet'te olmas²ysa ayr² bir tart²■ma. ╓ncelikle Internet'teki bilgilerin ya da kitaplar²n b÷yle herkese aτ²k olmas² mⁿmkⁿn mⁿ? Mⁿmkⁿnse istedi≡imiz ■ekilde kullanabiliyor muyuz? Ayr²ca bu kadar bilgiye ula■mak bedava m²? Yani bugⁿne kadar ⁿcretiyle dan²■manl²k veren avukatlar, teknoloji dan²■manlar², tasar²mc²lar, mimarlar Internet'i g÷rⁿnce kendilerine hay²r i■lerine aday²p bedava m² τal²■maya ba■lad²lar? Yazarlar yay²nc²lar falan kendilerini Internet furyas²na kapt²r²p bedava kitap m² yay²nl²yorlar? Bu arada siz hiτ bilgisayar ekran²ndan kitap okudunuz mu? ╓te yandan, Internet'te buldu≡unuz bir bilginin do≡ru oldu≡unu nereden bileceksiniz? Internet'ten buldu≡unuz her bilgiye gⁿvenebilir misiniz? Sorular τok fazla. ▌yisi mi biraz tart²■al²m:

Internet'te her tⁿrlⁿ kitab² bulmak gerτekten mⁿmkⁿn. Bⁿtⁿn bⁿyⁿk kⁿtⁿphaneler Internet'e ba≡l² ve eser koleksiyonlar²nda istedi≡iniz bir eseri araman²z mⁿmkⁿn. Ancak bu ■ekilde sadece eserlerin adlar², yazarlar², yay²nevleri gibi kimlik bilgilerine ula■abiliyorsunuz. Kitaplarla ilgili bulabilece≡iniz en fazla bilgi ba■kalar²n²n yapt²≡² yorumlar. Bunun d²■²nda kitaplar²n tamam²n²n Internet'e konmas² s÷z konusu de≡il, τⁿnkⁿ bu durumda yazar²n telif hakk² ihlal edilmi■ oluyor. Bu yⁿzden sadece zaman a■²m² nedeniyle telifi ortadan kalkm²■ Sofokles, Platon, Shakespeare gibi yazarlar²n klasik eserlerini ve reklam amac²yla yay²nevlerinin Internet'e koydu≡u ÷rnek kitaplar² bulabilirsiniz. ╓rne≡in klasik kitaplar²n Internet'te yay²lmas²n² amaτlayan Gutenberg Projesi var. Bu projede τal²■an ki■iler g÷nⁿllⁿ olarak τal²■²p, dⁿnya klasiklerini bilgisayar ortam²na aktar²p Internet'te herkesin ula■²m²na aτ²yorlar. Bu kitaplar²n sorunu da sayfa dⁿzenlemeleri olmamas², yani yaz²c²dan bast²rd²≡²n²zda gerτek kitaba benzer bir kitap τ²km²yor kar■²n²za. Ayr²ca kitab² ka≡²da yazd²rsan²z bile, ka≡²t ve yaz²c² masraf² normal kitaptan daha pahal²ya gelecektir. B÷yle bir kitab² bilgisayardan okumak daha da zor. Yani Internet'teki kitaplar²n bize τok faydas² yok, bir de kocaman bir ⁿniversitenin kitap sorununu τ÷zecek! Bu g÷rⁿ■ⁿ Internet'i g÷rⁿp heyecanlanm²■ birinin g÷rⁿ■ⁿ olarak almakta fayda g÷rⁿyorum.

Internet'te her bilgiye ula■abilme iddias² da ba■ka bir abartma. Asl²nda gerτekten τok τe■itli bilgiye ula■abiliyorsunuz. Ama bu bilgileri bulmak bir mesele, bulduktan sonra ula■mak bir mesele, ula■t²ktan sonra inanmak ayr² bir mesele. Bⁿyⁿkτe bir kitapτ²daki kitaplar² dⁿ■ⁿnⁿn ■imdi. Hepsinin en az bir tane yazar² ya da derleyeni var, yay²nevi var; yani kayna≡² belli, kimin yazd²≡² belli. Peki, iτ rahatl²≡²yla bⁿtⁿn kitaplarda yazanlar²n do≡ru, gerτek ve yans²z oldu≡unu s÷yleyebilir miyiz? Tabii ki hay²r. B÷yle olmas² gerekli de de≡il zaten. Biz kitaplar² seτerek okuruz, her ÷nⁿmⁿze gelen kitab² ba■vuru kitab² olarak benimsemeyiz. Bu durum dergilerde, gazetelerde bile b÷yledir. Haberin kayna≡², yorumun yazar² bellidir. Yazar² belirsiz bir yaz²y² okurken iτeri≡ine ku■ku ile yakla■²r²z. Diyelim ki yazar benim gibi at²p tutuyor. Zaten bu durumda yorum yap²ld²≡²n² bildi≡imizden, nesnel bir yaz² okuyormu■ gibi hissetmeyiz. Peki, Tⁿrk tarihiyle ilgili bir bilgi ar²yor olsak; okudu≡umuz yaz²lar²n yazarlar²n², edindi≡imiz bilgilerin kaynaklar²n² iyi bilmemiz gerekir ki gerτekleri, do≡rular² yans²tt²klar²n² anlayal²m. En az²ndan kimin do≡rular²n² anlatt²klar² ortaya τ²ks²n. Internet'teki bilgilerin τo≡unun do≡rulu≡u, gerτekli≡i, nesnelli≡i belirsiz. Hadi bunlar² b²rak²n kayna≡², yazar² dahi belirsiz. Durum b÷yle olunca b²rak²n ⁿniversite e≡itiminde temel kaynak olmas²n², ki■isel bilgi kayna≡² olarak bile dikkatle yakla■²lacak bir ortam. ▌■te bu yⁿzden iτerikleri s²n²flayan, kalitesini denetleyen τe■itli konularda ÷zelle■mi■ iτerik seτiciler ortaya τ²kmaya ba■lad². Bu tⁿr yerler Internet'teki bilgilerin gⁿvenirli≡ini sizin yerinize denetleyip bir seτici g÷revi g÷rⁿyor. Ama ■imdilik bu konuda bⁿyⁿk bir bo■luk var. Bugⁿn Internet'ten Tⁿrk tarihiyle ilgili bilgi toplamaya kalkt²≡²n²zda; birbiriyle τeli■en, bildiklerinizle uyu■mayan, kayna≡² belirsiz bir sⁿrⁿ bilgiye ula■abilirsiniz. Bunlar²n hangisinin do≡ru oldu≡uyla ilgili bir Tⁿrk vatanda■² olarak belki fikir yⁿrⁿtebilirsiniz; ba■ka bir ⁿlkeden, ba■ka bir kⁿltⁿrden biri bu i■in iτinden nas²l τ²kacak? Yoksa τ²kamayacak m²?
Murat Birsel'in s÷yle■isinden devam edelim; yazar²m²z diyor ki: "à Amerika'daki otel rezervasyonumu Internet'le yapabilirim. Hava durumunu ÷≡renebiliyorum. E≡er istersem Empire State Building'in tepesinden New York'un nas²l g÷rⁿndⁿ≡ⁿne bakabilirim." Do≡rudur, otel rezervasyonunu Internet'ten yapt²rmak iyi bir ■ey. Hava durumunu zaten giderken uτakta s÷yleseler bile, daha ÷nceden ÷≡renmek de iyi bir ■ey. Empire State'in tepesinden New York'un nas²l g÷rⁿndⁿ≡ⁿne bakmaya ne demeli? Gerτi "Adam²n biri hizmet yapm²■ koymu■, ne diye can²m²z² s²kal²m" diyebilirsiniz, ama bunun Internet'in "korkunτ iyi" ÷zelliklerinden biri olmas²na dayanam²yorum. B÷yle τok acayip ÷rnekler var gerτekten: Bir ⁿniversitenin, bir laboratuar²ndaki kola makinesinin iτinde kaτ teneke kola kald²≡²n² ya da me■rubat istatistiklerini sorgulamak mⁿmkⁿn ÷rne≡in. Internet'teki bu tⁿr sitelerin birer nimetmi■ gibi her f²rsatta vurgulanmas² can²m² τok s²k²yor. ╟ⁿnkⁿ bu tav²r sonucunda, her konuda oldu≡u gibi Internet'in de suyunu τ²karma olas²l²≡²m²z var. Nitekim Murat Birsel de s÷yle■isinde, Tⁿrklerin pratik ve teknolojiyi seven insanlar oldu≡unu, cep telefonlar²n² da bu yⁿzden sevdi≡imizi anlatm²■. Ben de zaten bundan korkuyorum, cep telefonlar²n²n suyunu τ²kartt²≡²m²z malum, ayn² risk Internet iτin de geτerli.
Asl²nda daha yazacak τok ■ey var. Internet'le ilgili o kadar olmad²k s÷z s÷yleniyor ki, ister istemez savunma ihtiyac² duyuyorum. Internet'le tan²■²ld²≡²nda heyecana kap²lmak τok kolay, bu durumda s÷ylenenler ve yaz²lanlar abart²l² olabiliyor. PC World'e 1993'ⁿn Mart ay²nda ilk yazd²≡²m yaz²y² ayn² heyecan² duyarak yazm²■t²m. O zaman bana g÷re elektronik posta ve liste servisleri bilgi iτin en iyi kaynakt². Abone oldu≡um listelerden gelen yⁿzlerce mektupla ba■ edemeyince, bir y²l sonra yazd²≡²m ikinci Internet yaz²s²nda baz² ku■kular²m² dile getirmi■tim. ▐imdi bamba■ka ku■kular iτindeyim. Internet, insanlar²n buldu≡u her ■ey gibi iyi ve do≡ru kullan²lmad²≡²nda bⁿyⁿk zararlar verebilecek bir ortam. Televizyonu ve yaz²l² bas²n² kullanarak milyonlar² τ²karlar²n²z do≡rultusunda y÷nlendirebilirsiniz. Araban²zla tehlikeli numaralar yaparak birτok ki■inin hayat²n² tehlikeye sokabilirsiniz. Bu tⁿr riskler gⁿnlⁿk ya■am²m²zda kulland²≡²m²z her tⁿrlⁿ araτta var, ama biz yine de onlar² kullanmaya devam ediyoruz. Internet de kullan²lmaya, bⁿyⁿmeye ve yayg²nla■maya devam edecek. ╓nemli olan do≡ru anla■²lmas², bilinτli kullan²lmas². Siz siz olun bundan sonra Internet'le ilgili bir ■eyler okurken dikkatli olun, yazar² belli de olsa do≡rulu≡u, gerτekli≡i ve nesnelli≡i tart²■mal² olabilir.

[1] Benim notum ve yorumum: Hayat²m²za giren ve etkileyen bir ■ey hakk²nda yorum yapmak asl²nda herkesin hakk²d²r. Yap²lmal²d²r da. Beni k²zd²ran baz² insanlar²n bu konuda τok bilmi■ bir eda ile, yalan yanl²■ bilgiler vermeleri. Yorum s²n²r²nda kalmak kayd²yla herkes istedi≡i her konuda konu■abilir, Ancak garip olan kulaktan dolma bilgilerle at²p tutan bu insanlar²n baz²lar²n²n -nas²lsa- konunun uzman² mertebesine yⁿkseltilmesi. Yani yorumla, tart²■ma ve anlama τabas²yla -bunlar Murat Birsel ÷rne≡i iτin τok iyi niyetli s÷zcⁿkler oldu asl²nda-, bilimsel bilgi kar²■t²r²l²yor.As²l sorun bu galiba.

[2] Burada ■÷yle bir soru sorulabilir: Peki kimlerin ilgisi var, kimlerin yok, ya da olmamal²?